به گزارش سه سوت موضوع مسکن و قواعد فقهی ساختمان موضوعی مهم است که سه سوت در این خصوص میزگردی با ،وان مقررات فقهی ساختمان و با حضور دو نفر از صاحب نظران این حوزه برگزار کرد.
حجت ا،لام علی کشوری، دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی در نشست تخصصی مقررات فقهی ساختمان، با قدرد، از سه سوت برای برگزاری این نشست که در خصوص مسکن جوانان است؛ گفت: در خصوص مسئله مسکن، مدرسه فقهی هدایت، یک بسته فقهی آماده کرده است که نام آن ،وان "مقررات فقهی ساختمان" است. نامگذاری این بسته، در مقایسه با "مقررات ملی ساختمان" انتخاب شده است .
وی ادامه داد: ما معتقد هستیم: مشکلات مسکن ناشی از نگاه علمی و قانونی فعلی مرتبط با مسکن است و ما باید این نگاه را تغییر دهیم و روح حرف ما این است که باید با تعریف و مفاهیم جدیدی به مسئله مسکن نگاه کنیم. این خلاصه طرح ما است. "مقررات فقهی ساختمان" به دنبال طرحی نو برای مسئله مسکن است و نگاه ما به مسئله مسکن باید ارتقا پیدا کند.
کشوری گفت: البته ،وم تغییر نگاه های ناقص و بخشی فقط اختصاصی به مسئله ی مسکن ندارد. ما در "حوزه غذا" هم به این مسئله نیاز داریم. در"حوزه مدیریت شهری" هم نیازمند این تغییر نگاه هستیم. "محله محوری" نگاه پیشنهادی ماست که باید به آن پرداخته شود. برای اینکه این نگاه جدید در حوزه ساختمان، در ذهن دوستان شکل بگیرد و مخاطب با نگاه پیشنهادی حوزه علمیه قم آشنا شود؛ سه نکته باید مطرح شود.
اولاً ما نیازمند تعریف جدیدی از مسکن هستیم. مسکن را باید با یک تعریف جدید در دانشگاه ها و در رسانه ها مطرح کنیم. خلاصه تعریف پیشنهادی ما این است که مسکن یکی از سه ابزار اصلیِ "تنظیم روابط انس،" است. عمده سخن الگوی پیشرفت اسلامی، مسئله تنظیم صحیح روابط انس، است. ی،ی اگر ،ی از شما بپرسد که مفهوم اصلی پیشرفت اسلامی در مقایسه با مفهوم توسعه غربی چیست؟ می گوئیم: مسئله تنظیم صحیح روابط انس، مفهوم اصلی الگوی پیشرفت اسلامی است.
تنظیم صحیح رفتار انس، هم شامل: ۱۳ حوزه اصلی ۱- رابطه انسان با امام، ۲- رابطه انسان با خانواده، ۳- رابطه انسان با همسایه، ۴- رابطه انسان با معلم، ۵- رابطه انسان با دوست ،۶- رابطه انسان با دشمن، ۷- رابطه انسان با شریک شغلی، ۸- رابطه انسان با طرف معاملات روزمره، ۹- رابطه انسان با فقیر، ۱۰- رابطه انسان با یتیم، ۱۱- رابطه انسان با در راه مانده، ۱۲- رابطه انسان با مهمان و ۱۳- رابطه انسان با همسفر است. اگر این ۱۳ حوزه راهبردی دچار اختلال شود ما توسعه یافته و پسرفته شده ایم. به نظر من توسعه یافتگی نوعی پسرفت است؛ چون به تنظیم صحیح روابط انس، توجه نمی کند.
حجت ا،لام کشوری افزود: طلاق به نوعی اختلال در روابط انس، افراد با خانواده خود است. قتل و جنایت که در حد حذف دیگران رقم می خورد، نتیجه ی اختلال در رابطه ی انسان با یتیم است. تمامی چالش های اجتماعی، ریشه در اختلال در روابط انس، دارد. فرقی نمی کند در قم زندگی می کنیم یا تهران، در هر صورت ما با این ۱۳ ،وان رابطه فوق الذکر درگیر هستیم.
به گفته وی در این حوزه سه ابزار اصلی برای تنظیم روابط انس، وجود دارد؛ عامل اول تنظیم روابط انس،، "بیان حکیمانه" ابزار اولیه و ابزار مهمی برای تنظیم روابط انس، است. ما نمی تو،م هر روز غیبت کنیم و تهمت بزنیم و مدعی باشیم که روابط انس، را به خوبی تنظیم کرده ایم.
عامل دوم تنظیم روابط انس، "الگوی تغذیه" است. متأسفانه الان [سازمان غذا و دارو و و، بهداشتِ ما] غذا را بر اساس مولکول های زیستی ارزش گذاری می کنند؛ مثلاً: برای اینکه بگوییم لبنیات خوب است یا نه؛ به این موضوع اشاره می کنیم که لبنیات حاوی "کلسیم" است. اما وقتی ما به دین و نظر علما و روایات مراجعه می کنیم، این موضوع مشخص می شود که اهل بیت (علیهم السلام) تغذیه را بر اساس تأثیر آنها بر "اخلاق" و "مزاج" تعریف ،د.
برای مثال در روایات آمده است که: میوه اخلاق را متعادل می کند، یا در روایات داریم که انار شیرین یا سرکه انگور در کاهش شهوت ر، مؤثر است.
ما در حوزه علمیه قم ارزش گذاری غذا با استانداردهای سازمان غذا و دارو را معیوب می د،م و یک "الگوی فقهی ارزیابی غذا" داریم که معیارش هم همین "تأثیر تغذیه بر اخلاق و رفتار" است. لذا اگر از من -که یک طلبه حوزه علمیه هستم- بپرسید چگونه می تو،م رفتارهای انس، را بهبود ببخشیم؟ در پاسخ می گویم یکی از ابزارها برای "تنظیم روابط انس،" بهبود الگوی تغذیه است و اساس اصلاح الگوی جدید تغذیه هم مدل ارزیابی غذاست.
بعد از غذا، سومین ابزار مسئله تنظیم روابط انس،، کالبد و مسکنی است که انسان در آن س،ت دارد. مسکنی که انسان در آن زیست می کند بسیار مهم است و بسیار در تنظیم روابط انس، اثر دارد؛ حتی برخی از محققین معتقدند که مسکن عامل اصلی] در تنظیم روابط انس،] است. مسکن و کیفیت آن در روحیات افراد تأثیرگذار است؛ به ،وان مثال: تحقق صله رحم به صورت پیوسته و تداوم آن در آپارتمان های کوچک کمتر امکان پذیر است؛ در حقیقت آپارتمان ها علت قطع رحم و علت قطع ارتباطات انس، هستند.
مثال دیگر: تأثیر ساختمان بر تربیت کودکان است. بازی کودکان و بازیگوشی آنان در دوران کودکی و شخصیت سازی برای کودکان وابسته به کالبد مسکن است. حیاط خانه هم یکی از ابزارهای بازی است. آپارتمان حیاط ندارد و کودک نمی تواند بازی کند. در آپارتمان، کودک محیطی امن برای بازی ، پیدا نمی کند و ما نمی تو،م بازی را مدیریت کنیم و ناچار می شویم بازی را در ال،ای مجازی، گیم نت ها و در محیط های ناامن مثل کوچه داشته باشیم که موجب کودک آزاری می گردد.
ما باید نگاهمان به مسئله مسکن را عوض کنیم و به تعریف جدیدی دست پیدا کنیم. پس حرف اول این است که مسکن یکی از ابزارهای اصلی برای تنظیم روابط انس، است.
کشوری گفت: دو حرف دیگر هم مهم است؛ یک حرف این است که اگر خواستیم خانه ای داشته باشیم که به تنظیم روابط انس، کمک می کند، باید مقررات ساخت مسکن در کشور تغییر کند. مشخصاً معتقدیم که باید ۱۰ دسته قانون به قو،ن ملی ساخت ساختمان اضافه شود و"قانون نظام مهندسی کشور" به محوریت این ده دسته قانون تغییر کند. اگر در خانه این ده اصل رعایت نشود و به این ده دسته قانون مترقی پرداخته نشود، به خانه هایی با الگوی جدید و من، دست پیدا نمی کنیم. یک سرفصل دیگر هم پاسخ دادن به شبهاتی است که افرادی مطرح می کنند یا عامدانه، عدم امکان تحقق چنین تعریفی از خانه را پیگیری می کنند، یا ،، هستند که واقعاً سواد لازم در حوزه مسکن را ندارند. علت اصلی به وجود آوردن مسئله [و مشکل درباره] مسکن این است که: دانش ساخت و ساز و مهندسی در کشور ما ناقص است و ما نیازمند ارتقا دانش و اصول و قو،نی هستیم که در تعریف جدید از مسکن، این اصول را در عمل پیاده سازی می کنند.
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی در تشریح ۱۰ دسته قو،نی که باید تغییر کنند گفت: مقررات مربوط به جانمایی ساختمان اولین دسته از قو،ن است که باید تغییر کند. این که کجا ساختمان ساخته شود یک مسئله اساسی است. در این زمینه دو موضوع بسیار مهم داریم: یکی "محیط همسایگی" است؛ زیرا بر اساس روایات، همسایه بسیار اهمیت دارد و حتی محیط همسایگی را باید اول [و قبل از محیط خانه] بررسی کرد و ارزش گذاشت و بعد "محیط خانواده" را نگاه] و بررسی] کرد.
قو،ن فعلی می تواند در زمینه موضوع فضای همسایگی، به موضوع "بافت فرسوده" اشاره دارد و موضوع "تراکم" را به طوری مدیریت می کند: که محیط همسایگی از بین می رود. یکی از ارکان اصلی محیط همسایگی ساخت افقی واحدهای مس، است؛ زیرا اگر ساخت عمودی خانه را در دستور کار قرار دادیم، "اصل اشراف ساختمان ها به هم، باعث ایجاد چالش می شود یا اصل ارتباط خانواده ها با هم به مشکل می خورد.
سرفصل دیگری که حائز اهمیت است این است که اگر ما خانه ای ساختیم حیاط و فضای اطرافش را در نظر بگیریم. اصل مورد تاکید در روایات ما این است که: حیاط خانه باید بیش از بنای خانه باشد. در حالی که قانون فعلی به نسبت ۶۰ به ۴۰ تاکید می کند ی،ی ۶۰ درصد زیربنا و ۴۰ درصد به مشاعات و حیاط اختصاص می یابد. حتی اگر در زمین های ۱۵۰ متری هم این موضوع را اجرایی کنیم باز هم نمی تو،م حیاط مطلوبی داشته باشیم. پس باید مساحت قطعات زمین ها به شکلی گسترش یابد که بتو،م حیاط گسترده و وسیعی را تأمین کنیم؛ زیرا حیات ۱۰ نوع کاربری دارد اولین کارش کاهش ، است. مدیریت پسماند یک افسانه است! هیچ وقت این موضوع را باور نکنید که با مدیریت پسماند می توان ، را مدیریت کرد. در آمارهای جه، به صراحت گفته شده است که در سال ۲۰۶۰ حدا،ر ۶۰ درصد پ،تیک ها را بتوانند به درستی بازیافت کنند؛ در حالی که امروز تا کمتر از ۷ درصد ، ها قابل بازیافت است.
به گفته کشوری راه مدیریت پسماند فقط کاهش تولید ، است؛ کاهش تولید ، هم با حیاط خانه ممکن است. حیاط هم موجب کاهش تولیدات بدون بسته بندی و ، است و هم ، تر می تواند غذای حیوانات خانگی و کود درختان در حیاط باشد. حدود ۷۰ درصد ، ها، ، تر است و ما نباید ، تر را به بیرون از منزل منتقل کنیم!
همین یک خاصیت به لحاظ زیست محیطی کفایت می کند که ما هزینه ساخت حیاط را بپردازیم. حیاط، اثر تربیتی هم دارد. حیاط ابزار اصلی بازی کودکان است. به مادرها و اخلاقیات آن اگر توجه کنید، می بینید که مادران معمولاً اجازه نمی دهند کودکان در صحن خانه بازی کنند و خانم ها عموماً حفظ اثاثیه را بر حفظ شخصیت فرزندشان مقدم می دارند و اثاثیه منزل برایشان مهم تر از بازی کودکانشان است. حال اگر بخواهیم از این مسئله عبور کنیم، باید محیط بازی فراهم کنیم؛ نیازمند حیاط هستیم. و بازی ابزار تربیت شخصیت است. کودک باید حداقل ۷ سال بازی کند و خانواده ها هم باید این موضوع را برای کودک تسهیل کنند. پدر و مادری که خودشان در آپارتمان هستند چگونه می توانند که بازی را برای کودک تسهیل کنند؟
به گفته دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی مسئله مهم دیگر مسئله تفریح خانگی است. یکی از مشکلات ما این است که معماری، مهندسی و مدیریت شهری با یکدیگر به سمتی رفته اند که تفریح خارج از خانه را تئوریزه کرده اند و محیط هایی همچون شهربازی یا باغ پرندگان را ساخته اند، یا تفریحاتی در خارج از منازل ایجاد کرده اند. تفریحاتی که هزینه دارند و همیشه هم در دسترس نیستند. لذا انسان مدرن به لذت های حلال و تفریح، کمتر دسترسی دارد. اساساً یکی از منشاهای ترافیک و آلودگی هوا این است که ما تفریح خانگی نداریم. حتی به دلایل اقتصادی، ما باید تفریح خانگی را احیا کنیم. تربیت و تفریح بدون حیاط خانه ممکن نیست.
در حقیقت "حیاط خانه" علاوه بر رشد بهتر شخصیت کودک، به کاهش تولید ، و بازیافت آن و کاهش هزینه های تفریح خانواده ها کمک شای، می کند. آنقدر سطح توقع مان را از تفریح پایین آورده ایم که تفریح تنها به سفرهای خارج از شهر در آ، هفته و دیدن جُنگ های تلویزیونی خلاصه شده است! در حالی که تفریح ۱۰ نوع دارد و زیرساخت هر ده نوع آن حیاط خانه است. تفریح آ، هفته تنها این نیست که کنار یک رودخانه بنشینیم، جوجه کباب کنیم و مدتی در آنجا بم،م. لذا یکی از راه های بهتر شدن حال مردم احیای دوباره تفریحات خانگی است که به کمک حیاط خانه شکل می گیرد.پس اصل اول ما جانمایی ساختمان و اصل دوم ما مقررات مربوط به ساخت حیاط منزل است.
اصل سومی که باید در خصوص مسکن اصلاح شود بحث "مقررات فنی ساختمان" است. باید ببینیم که یک ساختمان با چه ویژگی های فنی ساخته می شود. از حیث ارتفاع، از حیث دسترسی، از حیث مجاورت، به لحاظ فنی بحث هایی داریم که می توان به آنها پرداخت.
در روایات آمده است که خانه باید حدا،ر ۸ ذراع باشد. علت این مسئله در علوم غریبه است و آن علت عبارت از این است که هر موجودی در دنیا محل س،تی دارد، پرندگان بر روی شاخه های درختان و حیوانات وحشی در جنگل زندگی می کنند. محل س،ت جن ها هم در علوم غریبه، ارتفاع بیش از ۸ ذراع از سطح زمین ذکر شده است.
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی افزود: در قرآن، خداوند به صراحت در خصوص "مَسّ جن" سخن گفته شده است که در علوم جدید به آن "عدم تعادل روحی رو، مردم" گفته می شود. طی سال های گذشته و، بهداشت اعلام کرده است که: حدود ۲۵ درصد مردم دچار عدم تعادل رو، هستند! علت این مساله چیست؟ البته در این اختلال رو، علاوه بر عوامل غریبه، بسیاری از عوامل محیطی از جمله اختلافات خانوادگی، دخیل هستند که این مشکل با دارو درمان نمی شود.
وی در ادامه بیان کرد: برای حل برخی از اختلالات رو، باید محل س،ت مردم من، باشد. به ،وان مثال: ساختمان ها نباید به هم "اِشراف" داشته باشند که این مساله درنظام مهندسی متأسفانه رعایت نشده و زندگی خصوصی افراد نادیده گرفته می شود. به طور کلی "اِشراف مردم به محل زندگی یکدیگر" به دلیل نحوه ساخت و ساز به نوعی نقض حقوق بشر و حریم خصوصی هم محسوب می شود.
کشوری اضافه کرد: ما معتقدیم که خانه باید پشت بام اختصاصی داشته باشد نه پشت بام مُشاع؛ چرا که در علوم مختلف به صراحت ذکر شده که: رؤیت آسمان، سبب خوشرویی و آرامش بخشی برای انسان است. همانطور که نگاه ، به درخت ها، دریا و… اثرات رو، دارد، نگاه به آسمان هم آرامش بخش است که به دلیل محرومیت مردم از رؤیت آسمان در خانه های مدرن، این آرامش در مردم دیده نمی شود.
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی افزود: از سوی دیگر در بحث شهرسازی برای سهولت در رفت و آمد مردم در سطح شهرها نیز دسترسی ها باید به گونه ای باشد که کوچه ها تنگ نباشد و رفت و آمد عابرین دچار اختلال نشود، این مشکل به در حوزه دسترسی به ترافیک در شهر منتهی می شود.
وی در ادامه بیان کرد: مقررات فنی ساختمان باید شرایط "تهویه طبیعی" را فراهم کند. ی،ی مردم بتوانند به راحتی از فضای آزاد در خانه هایشان استفاده کنند. آیا در معماری امروز می توان گرمایش و سرمایش طبیعی ایجاد کرد؟ خیر! در حالی که ما در خانه هایمان از گرمایش و سرمایش ضد سلامت و گران قیمت استفاده می کنیم.
کشوری در ادامه افزود: در انتخاب گیاهان نیز باید دقت بیشتری به ،ج داد. به ،وان مثال برخی از گیاهان برای بدن انسان مضر بوده و سبب می شود تا کودکان "لال" شوند و یا تأثیراتی بر هوا دارند که باید در این خصوص صحبت شود.
ماهیت خانه های حیاط دار تغییر نکند
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی در پاسخ به سوال خبرنگار مهر: با توجه به رشد جمعیت، آیا ساخت وسازهای افقی پاسخگو است؟ گفت: این یکی از سوالاتی است که می تواند به شبهات پاسخ داده و باید در مورد آن بحث شود. در حال حاضر ۳۰ درصد از خانه ها در تهران حیاط دار هستند؛ ما نباید بگذاریم که این ۳۰ درصد به آپارتمان تبدیل شود، و از سوی دیگر باید در بازسازی بافت های فرسوده "ماهیت محله ای" لحاظ شود.
وی در ادامه افزود: در کلانشهرها امکانات ساخت افقی کمتر است، ولی در ا،ر شهرهای ایران امکان ساخت افقی وجود دارد. به طور مثال: و، مسکن در شهر تیرانِ اصفهان، آپارتمان سازی کرده و حتی برخی از روستاها را نیز از ماهیت خود خارج کرده و در آنها آپارتمان سازی می کنند! باید نگاه و،خانه اصلاح شود.
حجت ا،لام علی کشوری در پایان افزود: حفظ خانه های حیاط دار فعلی اولویت دارد و ماهیت های بافت فرسوده و بافت های قدیمی و شهرهای کوچک و روستاها از لحاظ ساخت و ساز نباید از ماهیت خانه های حیاط دار فاصله بگیرند.